برجام و داستان همیشگی دنباله‌روی اروپا از آمریکا

شنبه ۲۳ شهریورماه انصارالله یمن با یک حمله پهپادی موفق شد بزرگ‌ترین پالایشگاه عربستان را هدف قرار دهد. این مسئله تبدیل به بهانه‌ای برای واردکردن فشار بر ایران شد. چراکه عربستان به همراه کشور‌های غربی، ایران را عامل این حمله معرفی کردند. سه کشور بزرگ اتحادیه اروپا (موسوم به تروئیکای اروپایی) طی بیانیه‌ای مشترک مدعی شدند که ایران مسئول حمله به تأسیسات نفتی شرکت سعودی آرامکو بوده است. درحالی‌که مقامات ایران بار‌ها تأکید کرده‌اند که مذاکرات مجدد بر سر برجام را نمی‌پذیرند، رهبران فرانسه، انگلیس و آلمان در پایان بیانیه خود بحث مذاکرات مجدد بر سر برجام را پیش کشیده و اظهار داشته‌اند: «زمان آن رسیده که ایران مذاکرات بلندمدت درباره برنامه هسته‌ای و مسائل مرتبط با امنیت منطقه‌ای ازجمله برنامه موشکی خود را بپذیرد».

برچسب اتهام به ایران بدون سند
درواقع کشور‌های اروپایی بدون هیچ سندی ایران را متهم به حمله به عربستان کردند. این مسئله در حالی است که کشور‌های اروپایی در ظاهر خود را مشتاق مذاکره با ایران معرفی می‌کنند، اما هم‌زمان نیز فشار‌ها علیه ایران را افزایش می‌دهند. نکته جالب این است که کشور‌های اروپایی در بیش از یک سالی که از خروج آمریکا از برجام گذشته همواره ادعای حفظ برجام را داشته و از ایران خواسته‌اند که کاهش گام‌به‌گام تعهدات خود را متوقف کند تا برجام همچنان پابرجا بماند؛ اما در بیانه کشور‌های اروپایی به‌صراحت از مذاکرات مجدد در مورد برجام سخن به میان آمده که یک تخطی بزرگ از سوی اروپا محسوب می‌شود؛ چراکه ایران با عمل به تعهدات خود بار‌ها تأکید کرده که کشور‌های غربی نیز باید تعهدات مطرح‌شده در برجام را انجام دهند. کشور‌های اروپایی نیز با راه‌اندازی کانال مالی موسوم به اینستکس ظاهراً سعی کرده‌اند که به این خواسته ایران جامه عمل بپوشانند؛ اما در چند ماه که از راه‌اندازی این کانال مالی گذشته کشور‌های غربی با کج دار و مریز رفتار کردن، هیچ گام مثبتی در برابر ایران برنداشته و تنها بر پایبند بودن ایران به توافق هسته‌ای موسوم به برجام تأکید کرده‌اند؛ اما بیانیه اخیر به‌خوبی نشان داد که اروپا در مسئله هسته‌ای و موشکی کاملاً پیرو سیاست‌های آمریکا بوده و همان خواسته آمریکا را این بار با صراحت بیان کرده است. اظهارات خصمانه کشور‌های اروپایی در مورد برجام و مذاکره مجدد در حالی بوده که مقامات ایران بار‌ها تأکید کرده‌اند که مذاکرات مجدد بر سر برجام را نپذیرفته و به‌جای فرافکنی از این کشور‌ها عمل به تعهدات خود را خواستار شده‌اند. این بیانیه با استقبال شدید کاخ سفید مواجه شد.

علاوه بر این، کشور‌های اروپایی به‌خوبی به این نکته واقف شده‌اند که ایران هرگونه مذاکره در مورد توان دفاعی خود را به‌شدت رد خواهد کرد. برنامه موشکی و دفاعی ایران بر اساس توان بومی، مبتنی بر سیاست بازدارندگی و متوازن با تهدیدات موجود بوده و اقدامات در خصوص توسعه آن کاملاً مسئولانه و منطبق با قوانین و مقررات بین‌المللی است. موضوع آزمایش‌های موشکی ایران در قالب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت حل‌وفصل شده و این امر نیز به‌کرات مورد تصریح مقامات طرف‌های مذاکراتی قرارگرفته است.

اروپا و تکرار طوطی‌وار ادعا‌های پوچ آمریکا
چرخش کاملاً مشهود کشور‌های اروپایی از پایبندی به تعهدات خود در برجام و درخواست مذاکره مجدد، ابتدا از سوی نخست‌وزیر جدید انگلیس مطرح شد. درواقع کشور‌های اروپایی با تکرار طوطی‌وار ادعا‌های پوچ آمریکا بار دیگر نشان دادند که نه‌تن‌ها استقلالی در سیاست خارجی خود ندارند بلکه در قالب یک‌یک برنامه از پیش طراحی‌شده مشترک با آمریکا به دنبال برجام جدید هستند. بدبینی به اروپا حاصل نگاهی واقع‌گرایانه به عرصه بین‌الملل است. اروپایی‌ها ثابت کرده‌اند در دوره‌های زمانی مختلف دنبال‌روی محض سیاست‌های آمریکا هستند. این تبعیت، حتی در دوران ترامپ که اخبار اختلاف جدی میان آمریکا و اروپا شنیده می‌شود، در موضوع ایران تکرار شده است. از سویی با توجه به حجم عظیم مبادلات اقتصادی اروپا با آمریکا، آن‌ها هرگز حاضر نیستند به خاطر ایران فشاری از سوی آمریکا تحمل کنند. علاوه بر این سابقه استعماری کشور‌های اروپایی نیز نشان‌دهنده این است که خوی استعمارگری همچنان در بین کشور‌های اروپایی زنده است و به‌نوعی از نگاه استعمار نو کشور‌های اروپایی به جهان نگاه می‌کنند؛ بنابراین بازیگری که با این عینک به مسائل بین‌المللی می‌نگرد نمی‌تواند هیچ‌وقت قابل‌اعتماد باشد. علاوه بر این، جنایت کشور‌های غربی مانند فرانسه و انگلیس در انجام حملات شیمایی در سوریه، صادرات سلاح کشور‌های اروپایی به عربستان برای کشتار مردم یمن و همچنین تروریستی نامیدن گروه‌های مقاومت مانند حزب‌الله لبنان از سوی کشور‌های اروپایی همه نشان‌دهنده این است که نباید بین اروپا و آمریکا تفکیک قائل شد و به همان دلایلی که آمریکا قابل‌اعتماد نبوده اروپا نیز هیچ‌گاه نمی‌تواند شریک قابل‌اعتمادی باشد. درواقع در هرگونه توافق با کشور‌های اروپایی باید تضمین‌های قوی و با ضمانت اجرایی بالاگرفته شود تا تجربه تلخ برجام تکرار نشود. اعتماد به اروپا به معنای هدر دادن منابع موجود به‌ویژه هدر رفتن زمان برای تکیه‌بر گزینه‌های قابل‌اعتماد است و این مسئله نباید تداوم داشته باشد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی چهارم مهرماه ۹۸ در دیدار منتخبان ملت در مجلس خبرگان با تأکید بر اینکه انگیزه‌های دشمنی اروپایی‌ها با جمهوری اسلامی تفاوت اصولی با دشمنی آمریکا ندارد، گفتند، اروپایی‌ها در ظاهر به‌عنوان میانجی وارد می‌شوند و حرف‌های طولانی هم می‌زنند، اما همه آن‌ها پوچ است و به اروپایی‌ها مطلقاً نمی‌شود اعتماد کرد.
ظریف در پاسخ ادعای کشور‌های اروپایی برای توافق جدید هسته‌ای با ایران نوشت: هیچ‌گونه توافق جدیدی پیش از پایبندی به توافق کنونی وجود نخواهد داشت.